Τη βιοενέργεια σαν ζωτική δύναμη τη δέχονται, όπως αναφέραμε πολλές ανατολίτικες φιλοσοφίες, πολλές θρησκείες και πολλές θεωρίες. Είναι αυτή που μας συνδέει με το κοσμικό περιβάλλον, με το σύμπαν και είναι αυτή η ίδια που αντλούμε από το σύμπαν.
Η βιοενέργεια έχει στενή σχέση με τις αρχετυπικές κινήσεις. Για τα αρχέτυπα έχει μιλήσει ο Γιουνγκ και με τον όρο αρχέτυπο εννοεί εκείνο που έχει φτάσει ως εμάς, πρίν από χιλιάδες χρόνια με την κληρονομικότητα. Ερχόμαστε στον κόσμο με κάποιες συγκεκριμένες ψυχικές λειτουργίες, βασικές λειτουργίες που ο Γιουνγκ τις ονομάζει αρχετυπικές. Είναι το αρχέτυπο του πατέρα και της μητέρας αλλά και τόσα άλλα πριν από αυτούς. Υπάρχει κάτι στον εαυτό μας, που υπήρχε και πριν και εμείς το κληρονομήσαμε από τους γονείς.
Ανάμεσα στα άλλα αρχετυπικά σχήματα εδώ μας ενδιαφέρουν οι αρχετυπικές κινήσεις.
Ποιες είναι οι αρχετυπικές κινήσεις; Είναι όλες εκείνες που χρησιμοποιήθηκαν από τη στιγμή που άρχισε η ιστορία του ανθρώπινου γένους και που αποδείχτηκαν σημαντικές και απαραίτητες σαν μια αναγκαιότητα για να επιβιώσει.
Αρχετυπική κίνηση είναι το κολύμπι, όχι όμως σαν αγώνισμα ή σαν επίδειξη. Αρχετυπική λειτουργία είναι το μάσημα, όπως και η φωνή. Ο άνθρωπος φώναξε δυνατά για να φοβίσει, για να γλιτώσει ή για να μεταδώσει κάποιο μήνυμα στο συνάνθρωπο που ζούσε στην απέναντι σπηλιά.
Αλλά και το περπάτημα είναι σίγουρα μια άριστη αρχετυπική κίνηση, όπως και το τρέξιμο, το ανέβασμα στο βουνό, η αναρρίχηση. Ο άνθρωπος έπρεπε να ανέβει και ανέβαινε στο βουνό, σκαρφάλωνε στους γκρεμούς για να φτάσει το αγρίμι να το σκοτώσει, να το φάει για να επιβιώσει.
Ανάμεσα στις αρχετυπικές κινήσεις η πεζοπορία και η ορειβασία είναι από τις πιο σημαντικές, γιατί επιβοηθούν και ενισχύουν τη βιοενέργεια, αποφορτίζοντας και διευκολύνοντας έτσι την κυκλοφορία της.
Σαν αρχετυπικές κινήσεις η πεζοπορία και η ορειβασία προϋπήρχαν μέσα μου, δεν τις ανακάλυψα τώρα. «Τίποτα δε μαθαίνουμε τώρα», μας λέει ο Κρισναμούρτι, «αλλά θυμόμαστε αυτά που ξέρουμε». Κι αλλού θα μας πει: «Αν παρατηρούμε ένα ρόδο, ένα λουλούδι, χωρίς τη λέξη, χωρίς να ονομάζουμε το χρώμα, αλλά απλά να το κοιτάζουμε, τότε αυτό το κοίταγμα φέρνει μια εξαιρετική ευαισθησία, σπάζει αυτή την αίσθηση βαρύτητας του εγκεφάλου και φέρνει μια εξαιρετική ζωτικότητα. Υπάρχει ένα διαφορετικό είδος ενέργειας, όταν υπάρχει καθαρή αντίληψη που δε σχετίζεται με τη σκέψη και το χρόνο».
Η άσκηση της ορειβασίας είναι ένα ψυχικό μυστήριο.
Η σιωπή των απέραντων εκτάσεων του διαστήματος, του αμίλητου σύμπαντος των νόμων και της ζωής του, της παγερής του μεγαλοπρέπειας, μας φέρνει στη μνήμη εμπειρίες από το πολύ μακρινό παρελθόν.
Υπάρχει τώρα μια διαφορετική αντίληψη του χρόνου και του χώρου. Μια άλλη συνειδητότητα.
Η παρατήρηση και η απορρόφηση με όλη την προσοχή και με όλες τις αισθήσεις, δηλαδή με το νου και την καρδιά, ενός δάσους, ενός λουλουδιασμένου λιβαδιού, ενός συννεφιασμένου ουρανού, βοηθά στην βαθύτερη αυτοαντίληψη και αυτογνωσία. Ο άνθρωπος αποκτά αντίληψη ταυτότητας, που συμπεριλαμβάνει ολοκληρωτικά το σύστημα νους - σώμα και που το βλέπει σαν ένα σύνολο αδιάσπαστο και ενσωματωμένο. Εδώ αναπτύσσεται μια διαφορετική κατάσταση του νου, όπου η ατομική συνείδηση μπορεί να γίνει αντιληπτή σε ένα σημαντικό επίπεδο. Αυτή ακριβώς η κατάσταση είναι η θέση του νου, που φτάνει σε ένα υπερβατικό επίπεδο συνείδησης.
Αυτή η κατάσταση της συνείδησης είναι, όπως μερικές στιγμές έκστασης, που δεν μπορούμε να συλλάβουμε με το ανθρώπινο μυαλό μας και δεν μπορούμε με καμιά γλώσσα να εκφράσουμε.
Βρίσκεται πέρα από την ύπαρξη και την ανυπαρξία, «πέρα από το χώρο και το χρόνο». Είναι όπως η βουδιστική Νιρβάνα, μια κατάσταση, όπου κάθε εγωιστική επιθυμία σβήνει και μαζί της κάθε φόβος και πάθος και δε μένει παρά το συναίσθημα της γαλήνης, η απόλυτη βεβαιότητα πως φτάσαμε στην ελευθερία.
Η επέκταση της συνείδησης φτάνει σε υπερβατικές εμπειρίες, που περιέχουν μια ευρύτερη αντίληψη της ταυτότητας. Περιέχουν ακόμα αντιλήψεις του περιβάλλοντος, που υπερβαίνουν τα συνηθισμένα όρια των αισθήσεων. Το υπερβατικό επίπεδο είναι το επίπεδο του μαζικού ή ομαδικού ασυνείδητου και τα φαινόμενα που σχετίζονται μαζί του περιγράφονται από την ψυχολογία του Γιουνγκ. Η οικουμενική ή συμπαντική αυτή συνείδηση μπορεί να ταυτιστεί με την παραδοσιακή έννοια του ανθρώπινου πνεύματος. Συχνά υπερβαίνει τη διανοητική και λογική ανάλυση, δε μεταδίδεται δηλαδή με λέξεις, αλλά παραμένει σαν μια «προσωπική μυστικιστική εμπειρία». Ο Γιουνγκ ωστόσο το αποδίδει πολύ απλά: «Η μόνη περιπέτεια που αξίζει ο άνθρωπος», λέει, «βρίσκεται στο εσωτερικό βασίλειο της ασυνείδητης ψυχής του».
«Όταν ελευθερωθεί από όλες τις αμφιβολίες για τον εαυτό του, δοκιμάζει ένα συναίσθημα παρόμοιο με εκείνη την υπέρτατη ευτυχία που νιώθει κάποιος, όταν συναντά τον πατέρα ή τη μητέρα του μετά από πολύ χρόνο. Τα τοπία βοηθάνε σε αυτό, γιατί εκφράζουν εκείνη την ανέκφραστη κατάσταση της ψυχής».
Στην εσωτερική χριστιανική διδασκαλία αναφέρει ο Μπορίς Μουράβιεφ ένα απόσπασμα παρμένο από τη ρώσικη κλασική φιλολογία (Τουργκένιεφ), που μεταδίδει ως ένα βαθμό αυτή την ιδιαίτερη και μοναδική εμπειρία, αυτή τη θεία ευδαιμονία:
«Χαμένος μέσα σ` ένα δάσος γεμάτο άγρια θηρία, οδηγούμενος από ένα συγκεχυμένο αλλά βαθύ συναίσθημα, ο άνθρωπος αναζητεί απελπισμένα την έξοδο. Εξαντλημένος, έχοντας διατρέξει χίλιους κινδύνους, φτάνει στην άκρη του δάσους.
Εμπρός του απλώνεται ένα θέαμα που τον γεμίζει θαυμασμό μαζί και τρόμο: ένα φρούριο με άγρια ομορφιά ορθώνεται πέρα από μια πλατιά τάφρο γεμάτη καθαρό και γάργαρο νερό. Πίσω από το φρούριο ξανοίγεται μια ευτυχισμένη κοιλάδα, φωτισμένη από τις τελευταίες ακτίνες του ήλιου. Αριστερά ο ορίζοντας σκοτεινός, κοκκινωπός, προαναγγέλει θύελα.
Μαγεμένος, κυριευμένος από τη θερμή επιθυμία να φτάσει στο φρούριο, ο άνθρωπος ξεχνάει τους κινδύνους και τους κόπους που τον περιμένουν.
-Πως να το κατορθώσω; αναρωτιέται.
Ξαφνικά ακούει μια Φωνή να του μιλάει από τα κατάβαθα της καρδιάς του.
-Την τάφρο, του λέει η Φωνή, δεν μπορείς να την περάσεις παρά κολυμπώντας ...Αλλά το ρεύμα είναι δυνατό, το νερό παγωμένο.
Κι όμως ο άνθρωπος αισθάνεται ν` ανεβαίνει μέσα του ένα κύμα νέων δυνάμεων. Αποφασιστικά ρίχνεται στην τάφρο. Το κρύο νερό του κόβει την ανάσα. Αλλά με την ένταση της θέλησης του και με μερικές απλωτές φτάνει στην άλλη όχθη, πηδάει το πρώτο σκαλοπάτι και το ανεβαίνει. Πιο πάνω υπάρχουν άλλα τρία πελώρια σκαλοπάτια από γρανίτη. Οδηγούν σε ένα πλατύ ημικυκλικό κεφαλόσκαλο που προστατεύεται από δυο πύργους με δυο κλειστές εισόδους.
Ένα ουρλιαχτό φτάνει στα αφτιά του. Ο άνθρωπος γυρίζει το κεφάλι. Ένα κοπάδι λύκων προχωρεί αργά προς το μέρος όπου βρισκόταν λίγες στιγμές πριν.
Η ημέρα φεύγει. Στο μισοσκόταδο μπορεί ακόμη να διακρίνει τα μάτια των πεινασμένων ζώων.
Ακούει πάλι τη φωνή να του λέει:
Στο κάτω κάτω, ο κίνδυνος δεν ήταν τόσο μεγάλος, αφού, αν είχες αρνηθεί να τον διατρέξεις, οι λύκοι θα σε είχαν κατασπαράξει.
Τρομοκρατημένος από τον κίνδυνο που διέφυγε ο άνθρωπος υπολογίζει τις δυσκολίες του σκαρφαλώματος.
Μόλις άρχισε την προσπάθεια να σκαρφαλώσει στο δεύτερο σκαλοπάτι, ξεσπά μια καταρρακτώδης βροχή που κάνει τις πέτρες γλιστερές. Παρ` όλα αυτά κατορθώνει και ανεβαίνει.
Η θύελλα περνάει, η βροχή κοπάζει. Το πρόσωπο του και τα ρούχα του στάζουν νερό επάνω στις πλάκες.
-Δεν πειράζει, λέει η Φωνή, ήσουν ήδη βρεγμένος όταν πέρασες την τάφρο. Ο άνθρωπος παίρνει ανάσα και ξαναρχίζει την ανάβαση. Η νύχτα πέφτει, η νέα σελήνη παρουσιάζεται χρυσόχλομη στα δεξιά, κατά τη δύση.
-Καλό σημάδι, ακούει στο βάθος του εαυτού του.
Ο άνθρωπος χαμογελά. Τώρα γαντζώνεται από τις ελάχιστες προεξοχές και ανεβαίνει στο τρίτο σκαλοπάτι.
Τα χέρια και τα πόδια του είναι μουσκεμένα στο αίμα. Μόλις κατορθώνει να σταθεί όρθιος, μια ριπή παγωμένου ανέμου παρολίγο να τον ρίξει χάμω.
Γαντζωμένος στο έδαφος, σκαρφαλώνει ως τη βάση του τοίχου, που σχηματίζει το τέταρτο σκαλοπάτι και βρίσκει εκεί καταφύγιο.
-Δεν τελείωσαν ακόμη όλα, λέει τη στιγμή εκείνη η Φωνή. Μη στέκεσαι άλλο στο καταφύγιο σου. Το σκαλοπάτι μπορεί ν` ανοίξει στα δυο και τότε η γη θα σε καταπιεί.
Η αντίσταση στον ανεμοστρόβιλο αντί να τον εξαντλήσει δεκαπλασιάζει τις δυνάμεις του. Σκαρφαλώνει τώρα στο τέταρτο σκαλοπάτι. Σηκώνει τα μάτια. Μέσα στο σκοτάδι της νύχτας, ορθώνεται μπροστά του μια φωτεινή μορφή. Είναι ο Φρουρός. Ντυμένος με αστραφτερή πανοπλία και κράνος, κρατάει στο απλωμένο χέρι του μια πύρινη ρομφαία και τη στρέφει προς τον άνθρωπο.
-Ποιος είσαι προσκυνητή και με ποιο σκοπό και στο όνομα τίνος ξεπέρασες τα εμπόδια και σκαρφάλωσες στη σκάλα του Παραδείσου;
Συνεπαρμένος από μια έξαρση άφατης χαράς, ο άνθρωπος επαναλαμβάνει δυνατά τα λόγια που ακούει στα βάθη της καρδιάς του και απαντά με θάρρος στο Φρουρό:
-Είμαι η Ψυχή που ζητάει τη θεία ευδαιμονία· ένα κομμάτι που προσπαθεί να ενωθεί με τη Δημιουργική αρχή.
-Άξια η απάντηση σου, απαντάει ο Φρουρός.
Η πόρτα του πύργου ανοίγει. Η αυγή χρυσίζει στην Ανατολή. Πρόδρομος του Ήλιου το Άστρο του πρωινού λάμπει επάνω από την Ευτυχισμένη Κοιλάδα».
Οι Σούφι μουσουλμάνοι μυστικιστές έχουν μια παράδοση που διατηρείται πολλούς αιώνες. Η σουφική διδασκαλία μεταξύ των άλλων περιλαβαίνει ασκήσεις, που μπορεί να συνοψιστούν με τον όρο «εγχείρημα». Με τα κριτήρια της δυτικής σκέψης το εγχείρημα μπορεί να μη φαίνεται επιστημονικό, αλλά στην Ανατολή είχε πλατιά εφαρμογή.
Κάθε αναζητητής αποφασίζει να φέρει σε πέρας ένα εγχείρημα. Μπορεί να είναι ένα δύσκολο πρόβλημα ή μπορεί να είναι η προσπάθεια να τελειώσει ένα έργο που είναι απίθανο να επιτευχτεί. Για σκοπούς αυτοανάπτυξης οφείλει να εκτελέσει το εγχείρημα, με πληρη πίστη. Με τη σχεδίαση και εκτέλεση αυτής της προσπάθειας πετυχαίνει την πνευματική του ανάπτυξη. Μέσα από αυτή την προσπάθεια αναπτύσσεται η σταθερότητα και η δυνατότητα να πραγματοποιηθεί η νοητική και ηθική του ανάπτυξη. Όταν το εγχείρημα είναι μόνιμο για όλα τα χρόνια της ζωής του και στο βαθμό που θα υπάρξει ισόβιο ενδιαφέρον, αυτό αποτελεί μόνιμο αγκυροβόλιο και σημείο αναφοράς γι` αυτόν.
Αυτό μοιάζει στις δυτικές κοινωνίες με τις προσπάθειες και τις δραστηριότητες γύρω από τα σπορ, όπως η καλλιέργεια του φυσικού σώματος ή η ορειβασία.
Η κορυφή του βουνού εδώ είναι ο σταθερός στόχος, αλλά στην περίπτωση της σουφικής διδασκαλίας αυτό είναι το μέσο και όχι ο σκοπός. Σκοπός είναι η διαφοροποίηση και η μεταμόρφωση του εσωτερικού ανθρώπου.
Η όλη αντίληψη ίσως φαίνεται παράξενη αλλά βασίζεται στη δική της λογική.
Είναι όπως ο καπνιστής π.χ. που χαρακτήρισε κάποιος σαν «μηχανισμό για κατανάλωση καπνού». Έτσι είναι, αλλά μόνο από μια άποψη, ακριβώς όπως το αυτοκίνητο θα μπορούσε να θεωρηθεί σαν «μια μηχανή που καίει βενζίνη», οι άλλες λειτουργίες του παραβλέπονται.
Στη σουφική διδασκαλία υπάρχει πάνω σ` αυτά μια αλληγορία η οποια αναφέρεται και από το Βάκωνα, που τονίζει το ευρύτερο νόημα (την ουσία) μιας δραστηριότητας και όχι τον φαινομενικά επιδιωκόμενο αντικειμενικό σκοπό.
«Ένας πατέρας καθώς ψυχομαχούσε είπε στους τεμπέληδες γιους του να σκάψουν και να ανακαλύψουν ένα θησαυρό, που είχε κρυμμένο στο χωράφι του. Αυτοί έσκαψαν μα δε βρήκαν τίποτα. Έτσι φύτεψαν στάρι που τους έδωσε άφθονη σοδειά. Δε βρήκαν χρυσάφι αλλά έμμεσα έγιναν πλούσιοι αλλά και εργατικοί».
Οι Σούφι πιστεύουν ότι ο άνθρωπος πρέπει να προχωρήσει με δικές του εσωτερικές συνειδητές προσπάθειες, για να σταθεροποιησεί μέσα του μια ουσία λεπτή, φωτεινή, πολύτιμη. Όταν ο νους καλλιεργηθεί και ασκηθεί κατάλληλα και ορθά, η συνείδηση ανάγεται σε ένα ανώτερο επίπεδο.
Στις διδασκαλίες τους αναφέρουν ακόμα:
«Ας αποσυρθούμε από τα καθιερωμένα και την υποκρισία.
Ας θωρακίσουμε την καρδιά μας με θέληση και αυτοπεποίθηση. Αν εγκαταλείψουμε την ιδιοτέλεια, η πύλη θα ανοιχτεί σε μας και κείνο που είναι μυστηριώδες θα μας αποκαλυφτεί».
Μανόλης Ι. Κούνουπας - Ακόμα ψηλότερα! Σκοπός και νόημα της πεζοπορίας-ορειβασίας υγεία και ψυχοσωματικη ισορροπία
